نشریه زمین شناسی کاربردی پیشرفته
سال سوم شماره 9 (پاییز 1392)

دشت الباجی در شمال غرب شهرستان اهواز و در نوار بیابانی ساحلی خلیج فارس واقع شده است. الکتریکی آن بین 2000 تا 75000 میکروموس برسانتیمتر متغیر است. با استفاده از نتایج سنجش شیمیایی منابع آب زیرزمینی و سطحی دشت الباجی، عوامل و فرایندهای مختلف تاثیرگذار بر کیفیت آب زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت. جهت ارزیابی مشخصات کیفی از روش های گرافیکی و نقشه های ضروری استفاده گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که عوامل متعددی از جمله شرایط حوضه رسوبگذاری مواد سازنده لایه آبدار، واکنش آب با مواد آبرفتی دشت، تبخیر از آب زیرزمینی، آب برگشتی کشاورزی و تغذیه از رودخانه کرخه، کیفیت آب زیرزمینی دشت را کنترل می کنند. همچنین نتایج نشان می دهد که عامل اول نسبت به سایر عوامل غالب می باشد.

رودخانه زاینده رود، بزرگ ترین رودخانه فلات مرکزی ایران است که از دامنه های رشته کوه زردکوه بختیاری شروع و پس از عبور از اصفهان به باتلاق گاوخونی می ریزد. حوزه ی آبخیز این رودخانه در استان چهارمحال و بختیاری و بخشی از آن در استان اصفهان قرار دارد و در زون زمین ساختی سنندج- سیرجان واقع است. از نظر زمین ساختی این منطقه توسط دو گسل معکوس دالان و بن با روند شمال غربی- جنوب شرقی احاطه شده است. ارزیابی کمی اشکال و عوارض سطح زمین و محاسبه ی شاخص های ریخت سنجی رودخانه ها از مهمترین روش های ارزیابی مورفوتکتونیک محسوب می شود. در این پژوهش با استفاده از شاخص های مورفوتکتونیکی از قبیل منحنی فرازنما بی بعد حوزه، انتگرال منحنی فرازنما، شاخص تقارن توپوگرافی عرضی، پیچ و خم آبراهه ها، شاخص v و... به ارزیابی ویژگی های تکتونیکی منطقه پرداخته می شود. بررسی و ارزیابی ناشی از تلفیق کلیه شاخص ها، نشان داد که رودخانه زاینده رود از نظر تکتونیکی، بطور کلی حالت نیمه فعال دارد.

تخلخل و تروایی از مهمترین پارامترهای پتروفیزیکی مخازن هیدروکربنی می باشند که ارزیابی دقیق آن ها در مخازن هیدروکربنی به منزله یک ابزار موثر، مهم و کارآمد برای کارشناسان صنعت نفت در امر مطالعه جامع مخازن و فرآیند تولید و مدیریت یک مخزن محسوب می شود. در این مطالعه با استفاده از اطلاعات حاصل از چهار چاه میدان گازی پارس جنوبی و با استفاده از روش شبیه سازی گوسی متوالی، روند تغییرات تخلخل و تراوایی را در میدان مذکور مورد ارزیابی تخصصی قرار داده ایم. نتایج حاصل از مدل سازی پارامترهای مورد بررسی نشان می دهد که میانگین تخلخل در مخزن گازی مورد مطالعه برابر با 28/10 درصد و میانگین تراوایی برابر با 50 میلی دارسی می باشد. همچنین بر اساس مدل سازی صورت گرفته مشخص شد که در میدان مذکور ارتباط مستحکمی بین تخلخل و تراوایی برقرار نیست. در این راستا با ترسیم نقشه های هم شیب سازندهای مخزنی مورد مطالعه مشخص شد، در نقاطی که تراکم شکستگی ها بیشتر است تراوایی نیز افزایش پیدا کرده است.

رادارهای هواشناسی توان اندازه گیری شدت بارش با تفکیک مکانی و زمانی مناسب را دارا می باشند. این ابزار بارش را به طور غیر مستقیم و با تبدیل داده های بازتابش رادار به شدت بارش، توسط یک تابع انتقال انجام می دهند. این تابع به عنوان رابطه Z-R و مبتنی بر استدلال نظری به فرم Z = aRb شناخته می شود. در این مطالعه با استفاده از روش ها مختلف کالیبراسیون، رابطه Z-R رادار اهواز برای بارش های رگبار، روزانه و میانگین روزانه کالیبره گردید. همچنین با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و معادلات ارتفاع نمونه برداری رادار، حداقل زاویه ارتفاعی رادار اهواز محاسبه شد. بر اساس نتایج آماری کلیه روش های کالیبراسیون روابط برای بارش رگبار، برای میانگین بارش روزانه و برای بارش روزانه، به عنوان معادلات بهینه از میان تمامی روش ها جهت تبدیل بازتابش رادار به بارش تعیین گردید همچنین حداقل زاویه ارتفاعی آنتن رادار جهت حذف کامل اثر برخورد پرتوی رادار با ارتفاعات، برابر با 644/0 برآورد شد.

منطقه انگوران در بخش باختری پهنه البرز- آذربایجان و در 130کیلومتری جنوب باختری زنجان واقع است. در این مقاله، به منظور جدایش آنومالی ژئوشیمیایی از زمینه، روش فرکتال عیار- مساحت به کارگرفته شده است. بررسی های ژئوشیمیایی 258نمونه رسوب آبراهه ای با استفاده از روش مذکور در منطقه انگوران، منجر به تفکیک مناطق آنومال سرب و روی در بخش شمال شرقی منطقه گردید که با آنومالی حاصل از عنصرآرسنیک هم پوشانی دارند. با تطبیق این مناطق آنومال با داده ها و مشاهدات زمین شناسی، مشخص گردید که «مرز شیست با آهک» به عنوان منطقه آنومال بوده و می تواند راهنمای اکتشافی سرب و روی در این منطقه محسوب شود. همچنین مشخص شد که دو فاز کانی سازی مربوط به سرب و روی در منطقه انگوران وجود دارند که این نتیجه، احتمالا می تواند منطبق بر مشاهدات زمین شناسی مبنی بر اکسیدی- سولفیدی بودن کانی های سرب و روی در منطقه انگوران باشد.

گسل های پنهان و منشا نفوذ محلول های هیدروترمال جهت اهداف اکتشافی و تشخیص ناهنجاری های مواد معدنی فلزی پایه و گرانبها از طریق تفسیر داده های مغناطیس هوایی در محدوده معدنی چشمه خوری بررسی شد. ظهور یک خطواره مغناطیسی و تمرکز میدانی بر روی آن منجر به شناسایی پهنه ای برشی حاکم بر منطقه گردید که تاثیر گذار بر فاز کانی زایی حاصل از گسل های درون این پهنه است. بررسی های میدانی نیز روند غالب پهنه های برشی دگرسان شده و رگه های هم یوغ کانه دار را با راستای شمال باختر-جنوب خاور نشان داد. با تلفیق و تحلیل سه عامل مغناطیس سنجی هوایی، ماهواره ای و پیمایش های میدانی، سه روند عمده ساختاری شمال باختر- جنوب خاور، خاوری-باختری و شمال خاور- جنوب باختر مشخص گردید. کاربرد توام این سه عامل در تایید خطواره ها و زون های دگرسانی منطقه و تفکیک آن ها از انواع کاذب را می توان به عنوان روش بهینه در ثبت خطواره های اصلی، ناهنجاری های مربوطه و مناطق مستعد کانی زایی در این محدوده و محدوده های معدنی مشابه معرفی کرد.

روش شبکه ی عصبی مصنوعی که یک روش پیشرفته است که در برآورد سیستم های دینامیک و غیرخطی موثر است. اخیرا استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی و روش های آماری چند متغیره در موضوعات مهم زیست محیطی مانند آلودگی خاک ها و آب های سطحی به انواع مختلف عنصر سمی رواج یافته است که در این مورد می توان به ارائه ی مدلی بر اساس شبکه ی عصبی برای شبیه سازی عناصر نادر خاکی پرداخت. با توجه به اهمیت عناصر نادر خاکی مخصوصا سریوم و لانتانیوم، این مطالعه با استفاده از روش شبکه عصبی به پیش بینی میزان این عناصر در منطقه ی اشتهارد می پردازد. روش انتخاب پیشرو Forward Selection)) به منظور انتخاب متغیرهای ورودی موثر بر روی پیش بینی مقادیر عناصر لانتانیوم و سریوم و کاهش تعداد کل متغیرها استفاده شد. از تعداد 45 متغیر ورودی اولیه برای هر کدام از عناصر لانتانیوم و سریوم، 23 متغیر موثر بر روی پیش بینی مقادیر این عناصر توسط روش انتخاب پیشرو انتخاب شدند. با توجه به مقادیر ضریب همبستگی (R2)، هر دو مدل (شبکه عصبی و انتخاب پیشرو) برای پیش بینی مقادیر لانتانیوم و سریوم در منطقه مناسب هستند. اما روش انتخاب پیشرو مناسب تر است، زیرا مقادیر ضریب همبستگی روش انتخاب پیشرو برای پیش بینی لانتانیوم و سریوم بالاتر از روش شبکه عصبی است. هم چنین در این مطالعه نشان داده شده است که مدل انتخاب پیشرو در پیش بینی مقادیر لانتانیوم و سریوم به دلیل کاهش زمان محاسبات در نتیجه ی تعداد متغیرهای ورودی کمتر مناسب تر است.